Isotretinoinum

Isotretinoinum odnajduje zastosowanie w leczeniu trądziku. Isotretinoinum stosuje się do najcięższych odmian trądziku, np.:

• Trądzik skupiony (acne conglobata),
• Trądzik torbielowaty, zwany też trądzikiem cystowym (acne cystica),
• Trądzik ropowiczy (łac. acne phlegmonosa) (cystowy, guzkowo-cystowy, skupiony),
• Średnio-bardzo nasilony trądzik, niepoddający się terapii antybiotykami,
• Średnio-bardzo nasilony trądzik z bardzo dużym łojotokiem, tendencją do bliznowacenia, częstymi nawrotami,
• Średnio nasilony trądzik, stanowiący dla pacjenta duże obciążenie psychiczne.

Działania niepożądane:

Do działań niepożądanych najczęściej zgłaszanych podczas stosowania izotretynoiny należą: suchość błon śluzowych, np. warg, zapalenie warg, suchość błony śluzowej nosa, krwawienia z nosa, suchość oka, zapalenie spojówek, suchość skóry.

Większość działań niepożądanych zależy od dawki. Ustępują one po jej zmniejszeniu lub zaprzestaniu leczenia. Niektóre objawy mogą jednak utrzymywać się jeszcze po zakończeniu terapii.

Objawy występujące bardzo często - u ponad 10% pacjentów:

• Suchość i swędzenie skóry
• Zapalenie czerwieni warg
• Zapalenie skóry
• Miejscowe złuszczanie naskórka
• Wysypka rumieniowa
• Nadwrażliwość skóry (ryzyko urazu w wyniku tarcia)
• Suchość oczu i podrażnienie oczu
• Zapalenie spojówek i powiek
• Bóle stawowo-mięśniowe
• Ból pleców (szczególnie u pacjentów w wieku dojrzewania)
• Zwiększenie aktywności aminotransferaz i stężenia trójglicerydów w surowicy krwi
• Niedokrwistość, przyspieszone OB, nieprawidłowa liczba płytek (obniżona lub podwyższona)

Objawy występujące często – od 1% do 10% pacjentów:

• Krwawienie z nosa, suchość błony śluzowej nosa, zapalenie jamy nosowo-gardłowej
• Bóle głowy
• Zwiększenie stężenia cholesterolu i glukozy we krwi
• Zmniejszenie liczby białych krwinek (neutropenia)
• Obecność krwinek i białka w moczu

Objawy występujące rzadko – od 0,1% do 0,01% pacjentów:

• Skórne reakcje alergiczne i reakcje anafilaktyczne
• Depresja (pogłębienie objawów depresji), skłonność do agresji, lęk, zmiany nastroju
• Łysienie

Objawy występujące bardzo rzadko – rzadziej niż u 0,01% pacjentów:

• Zaostrzenie trądziku
• Trądzik piorunujący
• Zakażenia skóry i błon śluzowych bakteriami Gram-dodatnimi
• Skręcanie się włosów i nadmierne, nietypowe owłosienie
• Kruchość i łamliwość paznokci
• Zapalenie wału paznokciowego (zanokcica)
• Nadmierne tworzenie się ziarniny, ziarniniak ropotwórczy
• Przebarwienia skóry
• Reakcje nadwrażliwości na światło
• Zwiększona potliwość
• Powiększenie węzłów chłonnych
• Cukrzyca
• Hiperurykemia (zwiększone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi)
• Zaburzenia zachowania, zaburzenia psychotyczne
• Myśli samobójcze i próby samobójcze
• Łagodne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe
• Drgawki
• Senność
• Niewyraźne widzenie
• Pogorszenie widzenia w ciemności
• Ślepota barw (niedobór widzenia kolorów)
• Światłowstręt
• Nietolerancja soczewek kontaktowych, zapalenie rogówki
• Upośledzenie słuchu
• Zapalenie naczyń (np. zapalenie ziarniniakowe Wegenera, alergiczne zapalenie naczyń)
• Skurcz oskrzeli (szczególnie u pacjentów z astmą), chrypka
• Zapalenie okrężnicy, zapalenie jelita krętego
• Krwotoki żołądkowo-jelitowe, biegunka krwotoczna
• Choroba zapalna jelit
• Zapalenie trzustki
• Zapalenie wątroby
• Zapalenie stawów, zwapnienie więzadeł i ścięgien, przedwczesne zrastanie nasad kości długich, wyrośla kostne (hiperostoza)
• Zmniejszenie gęstości kości
• Zapalenie ścięgien
• Zapalenie kłębuszkowe nerek
• Zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej we krwi
• Nudności
• Złe samopoczucie

Częstość nieznana:

• Rumień wielopostaciowy
• Zespół Stevensa-Johnsona
• Toksyczno-rozpływna martwica naskórka
• potencjalna hepatotoksyczność

Niektóre skutki uboczne wydają się nie ustępować bezpośrednio po odstawieniu izotretynoiny: m.in. wypadanie włosów, artralgie (bóle stawów bez wyraźnej przyczyny), upośledzenie widzenia po ciemku (o zmierzchu i nocą), schorzenia kości i dysków kręgosłupa, lekka suchość oczu, nieswoiste zapalenie jelit (NZJ).

Teratogenność

Izotretynoina jest wysoce teratogenna - szkodliwa dla płodu ludzkiego, powoduje deformacje płodu. Ciąża jest bezwzględnym przeciwwskazaniem, należy ją wykluczyć co najmniej dwa razy ujemnym wynikiem testu ciążowego, a podczas leczenia i do miesiąca po jego zakończeniu należy zachować wstrzemięźliwość seksualną lub, w razie braku takiej możliwości, skuteczną antykoncepcję w przypadku pacjentek. Natomiast u mężczyzn przyjmujących izotretynoinę nie występuje ryzyko narażenia kobiet w ciąży na kontakt z izotretynoiną znajdującą się w spermie i płynie nasiennym w taki sposób, aby mogła ona uszkodzić płód. Bezwzględnie zakazane jest podczas leczenia izotretynoiną i w okresie jednego miesiąca po zakończeniu przyjmowania izotretynoiny oddawanie krwi. Istnieje bowiem ryzyko uszkodzenia płodów kobiet w ciąży, którym przetoczonoby krew pacjentów leczonych izotretynoiną.

Depresja psychiczna jatrogenna (polekowa)

Od lat 80. XX wieku dochodziło do przeprowadzania badań, zmierzających do ustalenia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy stosowaniem izotretynoiny a kliniczną depresją, stanami psychotycznymi i zachowaniami samobójczymi. W roku 2006 po raz pierwszy wykazano, że podanie tej substancji myszom wzmacnia i potęguje zachowania typowe dla zwierzęcego modelu depresji.

Mechanizm, który prowadzi do tego zjawiska, nie został dotychczas wyjaśniony. Jako możliwe przyczyny sugeruje się zmiany w regulacji ekspresji genów neuronalnych oraz zmiany w neurogenezie hipokampa.

Niedawne badania pokazały związek pomiędzy stosowaniem izotretynoiny a kliniczną depresją, stanami psychotycznymi i zachowaniami samobójczymi, jednak nie zostało to w nich udowodnione jednoznacznie.

Badania Douga Bremnera z użyciem PET sugerują średnio 21-procentowy spadek aktywności płata czołowego mózgu u osób uprzednio leczonych izotretynioną, natomiast nie wynika z nich aby izotretyniona miała jakikolwiek wpływ na subiektywne odczucie depresji według skali Hamiltona.

Jedno z badań amerykańskich stwierdza, że zażywanie izotretynoiny nie powoduje statystycznie większego ryzyka zachowań (myśli i prób) samobójczych.

Wywołanie objawów nieswoistych zapaleń jelit (IBD)

Szereg badań naukowych silnie sugeruje, że stosowanie izotretynoiny może być bezpośrednią przyczyną nieswoistych zapaleń jelit (NZJ, skrót angielski IBD): choroby Leśniowskiego-Crohna[21][22] i colitis ulcerosa (istnieje doniesienie o ostrym rzucie colitis u młodego pacjenta, który uprzednio nie zdradzał oznak jakoby chorował na tę chorobę. Rzut ten był oporny na klasyczne leczenie farmakologiczne i konieczna była częściowa resekcja jelita grubego).

W USA odbyły się jak dotąd (maj 2011) trzy procesy sądowe, z których każdy zaowocował wielomilionowymi odszkodowaniami dla dotkniętych pacjentów, ponieważ koncern nie uprzedził ich o tym możliwym i potencjalnie tragicznym działaniu ubocznym.

Nieodwracalność skutków ubocznych

Niektóre skutki uboczne wydają się nie ustępować po odstawieniu izotretynoiny: m.in. wypadanie włosów, artralgie (bóle stawów bez wyraźnej przyczyny), upośledzenie widzenia po ciemku (o zmierzchu i nocą), schorzenia kości i dysków kręgosłupa, suchość oczu, nieswoiste zapalenie jelit (NZJ).