Do zaburzeń przytomności dochodzi nagle lub stopniowo. Trwać mogą one bardzo krótko, nawet kilka sekund oraz bardzo długo, nawet wiele tygodni i miesięcy. O kilkusekundowych utratach przytomności mówi się jako omdlenia lub padaczka. W przypadku tych długotrwałych mowa jest o śpiączce.
Do śpiączki doprowadzić może choroba mózgu, schorzenie ogólnoustrojowe (cukrzyca, zaburzenia rytmu serca, mocznica). W przypadku osób w podeszłym wieku za omdlenia przeważnie odpowiadają niektóre choroby lub skutki uboczne leków (antyarytmicznych, psychotropowych). Przeważnie omdlenie wiąże się z chorobą serca i naczyń lub chorobą nerwową. Często spotkać się można także z omdleniem ortostatycznym, spowodowanym nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego, czy omdleniem mikcyjnym, pojawiającym się w czasie oddawania moczu, szczególnie w nocy, po gwałtownym podniesieniu się z łóżka. Utrata przytomności wywołuje zanik odruchów obronnych, które chronią nas np. przed zachłyśnięciem się. W trakcie utraty przytomności zanika więc np. bodziec kaszlowy, w związku z czym ciało obce lub wymiociny łatwo mogą wpaść do tchawicy, co może groźnie uszkodzić pęcherzyki płucne i chory zwyczajnie może się udusić.
Przeważnie przy utracie przytomności występuje zwiotczenie mięśni, czego skutkiem u chorego leżącego na plecach jest zapadnięcie się nasady języka, która zatyka wejście do tchawicy i w ten sposób chory dusi się własnym językiem. Do głównych przyczyn utraty przytomności zalicza się: urazy głowy, wzrost ciśnienia śródczaszkowego wskutek krwawienia, obrzęk mózgu, niedobór tlenu w mózgu, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia pracy wątroby, zaburzenia funkcji nerek, za duże stężenie glukozy we krwi, za małe stężenie glukozy we krwi, zatrucia, padaczka, skurcze gorączkowe, porażenie prądem elektrycznym, udar mózgu, zator, wylew, zbyt duże ochłodzenie organizmu, wyczerpanie organizmu, działanie gorąca, udar cieplny, udar słoneczny.
Utrata przytomności objawia się: brakiem reakcji na pytania, brakiem odpowiedzi na głośne wołanie, brakiem kontaktu słownego, brakiem reakcji na bodźce mechaniczne, wiotkością mięśni. W celu rozpoznania tej dolegliwości stosuje się np. obserwację: źrenic chorego i ich reakcji na światło, która może oznaczać śmierć kliniczną lub zatrucie. Wąskie źrenice przeważnie są oznaką utraty przytomności wywołaną zażyciem narkotyków, a szerokie - śmierci klinicznej. Gdy pojawi się tzw. krwiak okularowy, czyli zasinienie skóry wokół oczu to oznacza to złamanie podstawy czaszki. Krwotok z nosa oraz wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego oznaczają również złamanie podstawy czaszki. Zapach acetonu dobywający się z jamy ustnej wskazuje na śpiączkę cukrzycową, występowanie innych zapachów oznaczają zazwyczaj różne zatrucia. Jeśli w tylnej ścianie gardła pojawia się krew i płyn mózgowo-rdzeniowy, jest to złamanie podstawy czaszki.
Zapadnięcie żył szyjnych zewnętrznych oznacza wstrząs hipowolemiczny, a wypełnienie żył szyjnych zewnętrznych to tamponada serca lub odma prężna.
Siniak zlokalizowany pod prawym łukiem żebrowym wskazuje na uraz wątroby, siniak pod lewym łukiem żebrowym oznacza uraz śledziony. Pierwsza pomoc jest uzależniona od stopnia utraty przytomności. Zasłabnięcie polega na utracie równowagi, zaburzeniu widzenia, bladości oraz chwilowym zaburzeniu świadomości, ale bez jej pełnej utraty.
Gdy do tego dojdzie, należy ułatwić choremu oddychanie: poluzować krawat, szalik, apaszki, rozpiąć guziki koszuli i spodni, podać szklankę wody i zwiększyć dopływ świeżego powietrza. W przypadku omdlenia polegającego na krótkiej utracie przytomności należy ułożyć chorego na plecach i jednocześnie unieść mu ręce i nogi.
W przypadku kobiet w zaawansowanej ciąży należy ułożyć na lewym boku albo położyć na plecach i podłożyć poduszkę lub koc pod prawy bok. Nie należy unosić w takim przypadku rąk i nóg. Jeśli po 1 - 2 minutach świadomość nie powraca, należy zastosować pozycję boczną ustaloną i wezwać pogotowie. Pozycję boczną łatwo wykonać i pozwala na szybkie odwrócenie chorego w przypadku zaniku funkcji życiowych.
Powrót do listy