Niedobór laktazy

Laktaza to enzym towarzyszy rozkładzie laktozy na glukozę i galaktozę. W sytuacji, kiedy w organizmie jest jego zbyt mało, to mogą wystąpić problemy z trawieniem produktów zawierających laktozę lub ich całkowita nietolerancja.

Celem laktazy wytwarzanej w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego jest przede wszystkim hydroliza spożytej laktozy, czyli cukru występującego w mleku, do glukozy i galaktozy.

Proces ten zachodzący w jelicie czczym zostaje zaburzony, gdy organizm nie produkuje odpowiedniej ilości laktazy lub nie produkuje jej wcale.

Można więc powiedzieć, że niedobór laktazy wiąże się ściśle z nietolerancją laktozy.

Poziom enzymu

Poziom laktazy w organizmie zależny jest od wieku, przy czym największą aktywność tego enzymu występuje u niemowląt i małych dzieci. Jest to niezbędne, ponieważ właśnie wtedy spożycie mleka zawierającego laktozę jest największe.

Następnie w wieku młodzieńczym aktywność laktazy obniża się o prawie 90% w porównaniu z aktywnością oznaczaną zaraz po urodzeniu.

Rodzaje niedoboru laktazy

Istnieją trzy typy niedoboru laktazy – pierwotny, wtórny oraz wrodzony.

Niedobór pierwotny pojawia się u dorosłych i jest dziedziczony. Ujawnia się zazwyczaj w okresie dojrzewania, a symptomy pojawiają się przeważnie dopiero po spożyciu większej ilości laktozy (więcej niż 500 ml mleka). Rzadko zdarza się, że występuje całkowity brak laktazy, raczej jest to po prostu znaczny jej niedobór.

Kolejnym typem jest niedobór wtórny zwany inaczej nabytym. Dochodzi do niego zwykle na skutek zakażeń żołądkowo – jelitowych, podczas których następuje zniszczenie nabłonka jelitowego przez leki.

W przypadku zniszczenia mikrokosmków rezerwa laktazy ulega zmniejszeniu i konsekwencją tego są dolegliwości po spożyciu pokarmów bogatych w laktozę. Jest to stan przejściowy, który trwa zwykle mniej niż kilka tygodni.

Wrodzony niedobór laktazy, zwany alaktazją, jest spotykany bardzo rzadko. U dzieci z tym schorzeniem laktaza nie jest w ogóle produkowana przez organizm. Choroba ta objawia się ostrą biegunką oraz odwodnieniem, oraz zahamowaniem rozwoju i może być zdiagnozowana już kilka dni po urodzeniu. W takim wypadku niezbędne jest stosowanie do końca życia diety z wykluczeniem laktozy.

Objawy niedoboru laktazy

Takie objawy można połączyć z objawami nietolerancji laktozy, do których należą głównie bóle głowy, chroniczne zmęczenie oraz stany depresyjne. Chory odczuwa wewnętrzny niepokój, jest wyczerpany i nerwowy.

Mogą pojawić się także zaburzenia snu oraz problemy z koncentracją, bóle kończyn oraz problemy dermatologiczne. Przy nietolerancji laktozy u dzieci następuje opóźnienie rozwoju i zahamowanie wzrostu.

Po spożyciu produktów, w których składzie jest laktoza, pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Głównie chodzi o wzdęcia, bóle brzucha, gazy, oraz biegunka.

Nasilenie objawów zależy od stopnia niedoboru laktazy. O rodzajach niedoboru pisaliśmy wyżej.

Diagnoza

Mniejszą aktywność laktazy w jelitach można stwierdzić za pomocą trzech metod. Pierwsza nich to test tolerancji laktozy, w którego trakcie podaje się pacjentowi 50 g laktozy (odpowiada jednemu litrowi mleka) i regularnym oznaczaniu poziomu glukozy przez kolejne dwie godziny. W sytuacji, gdy zostanie zaobserwowany brak wzrostu poziomu glikemii o 20mg/dl powyżej wartości wyjściowej, można podejrzewać niedobór laktazy.

Kolejna metoda to test oddechowy, podczas którego oznacza się ilość wodoru w wydychanym powietrzu. U chorych z niedoborem laktazy, niewchłonięta laktoza jest zdolna dotrzeć w niezmienionej postaci do jelita grubego, gdzie bakterie rozkładają ją na związki wodoru. Jeśli po spożyciu 50 g laktozy zaobserwuje się podwyższony poziom wodoru w wydychanym powietrzy, może to wskazywać na niedobór laktazy.

Ostatnią metodę stanowi biopsja jelita cienkiego, za pomocą której można określić bezpośrednio aktywność laktazy w rąbku szczoteczkowym.

Leczenie

Leczenie niedoboru laktazy opiera się głównie na diecie, która wyłącza spożycie laktozy. Powinno się też unikać mleka i pokarmów, które je zawierają, ograniczyć spożycie mleka w proszku oraz serwatki. Mleko można zastąpić mlekiem sojowym oraz niemlecznymi substytutami pochodzenia roślinnego.

Dietę można uzupełnić w jogurty zawierające żyjące i rozmnażające się bakterie. Co prawda jogurt zawiera więcej laktozy niż mleko, ale bakterie, które się w nim znajdują, po rozpadzie w żołądku uwalniają laktazę. Powinno się także zwrócić uwagę, aby jogurt w diecie chorego na niedobór laktazy zawierał więcej niż dziesięć milionów żyjących bakterii w gramie.

Niedobór laktazy nie jest ciężką chorobą, ale w jego efekcie chory doświadcza wielu przykrych dolegliwości. Niestety nie ma jeszcze lekarstwa, które przywracałoby organizmowi możliwość tworzenia laktazy, jednak przy zachowaniu odpowiedniej diety, można z tym schorzeniem normalni żyć.