Trypanosomoza amerykańska

Trypanosomoza amerykańska określana także jako choroba Chagasa to choroba tropikalna przenoszona przez pluskwiaki.

Pluskwiaki należą do podrodziny Triatominae i znane są pod nzawą benchuca, vinchuca, chipo, barbeiro oraz "całujący robak". Trypanosomoza występuje w Ameryce Północnej (głównie w biednych rejonach wiejskich Meksyku) oraz w Ameryce Południowej.

Trypanosomozę wywołuje świdrowiec Trypanosoma cruzi przenoszony przez wspomniane już pluskwiaki. Żywią się one ludzką oraz zwierzęcą krwią. Do zarażenia dochodzi na ogół wskutek ukąszenia (zazwyczaj w okolicach twarzy).

Obok utworzonej razy owady pozostawiają swoje odchody, które poprzez drapanie się przenoszone są do rany, co prowadzi do zakażenia.

Do zakażenia dochodzi także wskutek transfuzji krwi, transplantacji narządów, przeniesienia pasożyta w trakcie ciąży przez łożysko do płodu (w niektórych rejonach Brazylii choroba ta odpowiedzialna jest za 13% martwych urodzeń i poronień), karmieniea mlekiem matki lub spożycia zanieczyszczonego przez owady pokarmu.

Jeśli do zarażenia doszło bezpośrednio przez pluskwiaki, choroba rozwija się już po 8-10 dniach od ukąszenia. W przypadku innej drogi zakażenia ma to miejsce w ciągu 20-40 dni.

Istnieją dwie postaci tej choroby: ostra i przewlekła. Na początku pojawia się faza ostra, która trwa od 4 do 6 tygodni. Później przechodzi w stadium przewlekłe, ale w tym przypadku objawy pojawiają się tylko u 10-30% chorych. Wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, iż są zarażone.

Stosunkowo często faza ostra przechodzi wbrew swojej nazwie dość łagodnie. Trypanosomoza jest bardzo niebezpieczna u noworodków, ponieważ może doprowadzić do obrzęku mózgu, a w konsekwencji do zgonu.

Postać ostra wyróżnia się powstawaniem się na skórze zaczerwienionych guzków lub guzów powstałych w efekcie ukąszenia. Jeśli ugryzienie miało miejsce w pobliżu oczu wystąpić może tzw. objaw.

Romany, czyli obrzęk powieki i okolic oka, zapalenie spojówek oraz powiększenie przyusznych węzłów chłonnych.

Do pozostałych objawów zalicza się gorączkę, bóle głowy, mdłości, wymioty, biegunka, ogólne zmęczenie, a także powiększenie wątroby lub śledziony. Początkowy etap trypanosomozy cechuje się relatywnie niską śmiertelnością, bowiem ma ona miejsce w przypadku niecałych 5% chorych.

Faza przewlekła to kolejny poziom trypanosomozy. Większość zarażonych nie odczuwa już żadnych objawów, jednak u części z nich choroba powoduje uszkodzenia narządów wewnętrznych, co niekiedy ujawnia się dopiero po wielu latach.

Przeważnie ma miejsce zajęcie mięśnia sercowego (dzieje się tak w 20-30% przypadkach) lub przewodu pokarmowego (8-10%). Rzadko dochodzi do sytuacji, by choroba objęła oba organy.

Objawy charakterystyczne dla zajęcia serca to kołatanie i zaburzenia rytmu serca, zawroty głowy, duszności spowodowane niewydolnością krążenia oraz ból zamostkowy, który nie jest związany z chorobą niedokrwienną serca.

Na zajęcie przez trypanosomozę układu trawiennego wskazuje przede wszystkim powiększenie jego niektórych części, zazwyczaj przełyku i jelita grubego.

Skutkiem tego są trudności w przełykaniu i oddychaniu, chroniczne zaparcia i bóle żołądka, kaszel, czkawkę oraz aspirację treści żołądkowej do płuc, co prowadzi do zachłystowego zapalenia płuc.

Czasami w trakcie fazy przewlekłej dochodzi do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, czego objawem jest demencja.

Najłatwiej można rozpoznać trypanosomozę w trakcie fazy ostrej i opiera się głównie na wykazaniu obecności pasożyta we krwi. W tym celu należy wykonać rozmaz krwi oraz przeprowadzić biopsję mięśnia lub węzła chłonnego.

Leczenie przynosi najlepsze wyniki w pierwszej fazie choroby. Dlatego tak ważne jest by rozpocząć je odpowiednio wcześnie. Obecnie stosuje się zazwyczaj dwa leki: benznidazol i nifurtmoks. Niestety, są one bardzo toksyczne i niejednokrotnie powodują poważne skutki uboczne.

Z tego powodu leczenie koniecznie musi być prowadzone pod opieką lekarza. Ponadto, coraz większa liczba pasożytów uodparnia się na działanie wymienionych leków.

Przeprowadzono wiele badań nad nowymi środkami, ale wywołują one zbyt wiele niepożądanych skutków. Poza tym ich koszt jest bardzo wysoki, co mogłoby jedynie utrudniać leczenie.

W fazie przewlekłej terapia ma jedynie charakter objawowy. Na tym etapie choroby niemożliwe jest już całkowite wyleczenie, można jedynie łagodzić występujące symptomy. W zależności od tego, które organy zostały zajęte, stosuje się m.in. leki przeciwarytmiczne i elektrostymulację serca (w przypadku uszkodzenia serca) oraz leczenie chirurgiczne (przy zajęciu jelit).

Przewlekła niewydolność serca, której przyczyną jest trypanosomoza kwalifikuje chorego do przeszczepu serca. Niestety, następstwa choroby ujawniające się w fazie przewlekłej, mimo leczenia mogą skrócić życie zarażonego nawet o 9-10 lat.

Na chwilę obecną brak jest skutecznej szczepionki, która wspomogłaby walkę z trypanosomozą amerykańską. Niektóre źródła wskazują jednak, że wynaleziono ją jeszcze w latach 70., lecz jej wprowadzenie miało okazać się zbyt kosztowne.

Mimo wszystko należy przede wszystkim skupić się na działaniach prewencyjnych. Wybierając się do krajów Ameryki Południowej, warto zainwestować w nieco droższy hotel, którego standardy pozwolą nam uniknąć nadmiernego kontaktu z owadami.

Dodatkowo trzeba pamiętać o zachowaniu odpowiedniej higieny. Gdy mieszkamy lub spędzamy urlop na wsi albo w hostelu koniecznie zaopatrzmy się w moskitiery.

W walce z chorobą stosowane są specjalne farby i spraye zawierające insektycydy zwalczające pluskwiaki. Najbardziej istotna jest chyba jednak poprawa warunków mieszkaniowych i higienicznych ludności zamieszkującej tereny, na których występuje trypanosomoza.