Śpiączka afrykańska

Śpiączka afrykańska określana także jako trypanosomatoza afrykańska lub choroba Chagasa stanowi chorobę zakaźną, występującą przeważnie w tropikalnych rejonach Afryki i przenoszoną przez muchę tse-tse. Każdego roku z powodu śpiączki afrykańskiej giną tysiące Afrykanów, których nie stać na skuteczny lek.

Istnieją dwa rodzaje śpiączki afrykańskiej i obie są wywołane przez pasożyta należącego do grupy świdrowców – gatunek Trypanosoma brucei. Postać ostra występuje we wschodniej i centralnej części Afryki, natomiast postać przewlekła dominuje w części zachodniej. Do wielu zachorowań dochodzi zwłaszcza w miejscach znajdujących się blisko rzek i jezior lub o podobnej wilgotności.

Charakterystyczną cechą tego gatunku pasożyta jest duża zmienność antygenowa. Jest to mechanizm, który polega na tym, że pasożyt „ucieka” przed działaniem ludzkiego układu immunologicznego, jakby zmieniając swoją skórę. Dzięki temu, przeciwciała, które wytwarza ludzki organizm, działają tylko na jeden, specyficzny rodzaj antygenu, dlatego też przy zmianie jego „skóry” nasz organizm nie nadąża przed produkowaniem przeciwciał. Jeżeli w ciągu kilku miesięcy nie zostanie wdrożone leczenie, to choroba ta może prowadzić do zgonu.

Zasięg występowania śpiączki afrykańskiej jest ściśle związany z występowaniem muchy tse-tse. Mucha ta należy do rodzaju Glossina. Żeby móc zwalczyć tę śpiączkę należy zwalczyć także tego owada, co stanowi nieefektowną walkę z chorobą. Stosuje się również noszenie specjalnej odzieży, spanie pod moskitierami i stosowanie repelentów.

Mucha tse-tse zamieszkuje okolice jezior, rzek, granice lasów i sawannę. Ludzie zostają zarażeni przez ugryzienie owada, a świdrowce przedostają się do krwi wraz ze śliną owada. Po wniknięciu pasożyta do ciała najpierw następuje powiększenie węzłów chłonnych i gorączka, później dochodzi do zaburzeń wielu organów wewnętrznych, a szczególnie mózgu. Gdy pasożyty pokonają drogę dzielącą naczynia mózgowe od tkanki nerwowej, człowiek natychmiast zapada w śpiączkę.

Rozpoznanie

Najskuteczniejszą metodą mającą na celu rozpoznanie śpiączki afrykańskiej są badania laboratoryjne. W tym celu trzeba pobrać wydzielinę z szankra lub poprzez nakłucie pobrać szpik kostny albo materiał z powiększonych węzłów chłonnych. W późnej fazie natomiast konieczne jest pobranie i zbadanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Uzyskany taki materiał przenosimy pod mikroskop, a następnie szukamy poruszających się wiciowców. Później obraz utrwala się i barwi. Niestety w warunkach afrykańskich często stanowi to zbyt drogą metodę do wykrywania choroby, dlatego też trzeba poszukać tańszej, za pomocą której będzie możliwe wykrycie nawet drobnej części pasożyta.

Leczenie

Terapia jest trudna, a leki bardzo drogie, szczególnie na realia afrykańskie. W początkowych fazach choroby stosuje się najczęściej suraminę lub eflornitynę, a w następnej kolejności pentamidynę.

Gw sytuacji, gdy choroba osiągnie następną, neurologiczną fazę, stosuje się melarsoprol, którego podstawowy składnik stanowi trujący arsen. Jest to przyczyną wielu fal protestów wśród ekologów. Sama produkcja tego leku jest bardzo kosztowna, co sprawia, że lekarstwo jest drogie.

Dlatego też państwa afrykańskie, które w głównej mierze są bardzo biedne, nie mogą sobie pozwolić na masowe sprowadzanie tego środku. Natomiast organizacje międzyrządowe i państwa Zachodu podchodzą do tego obojętnie i nie chcą finansować metod walki ze śpiączką afrykańską – ich to nie dotyczy.

Jest to jednak z ich strony dużym ryzykiem, bowiem nie jest powiedziane, że choroba ta nie rozprzestrzeni się kiedyś na cały świat. Tak było np. z AIDS. W Kongu na skutek śpiączki afrykańskiej umiera więcej osób niż na skutek zakażenia wirusem HIV.