Odwodnienie

Odwodnienie organizmu jest zagrożeniem dla zdrowia. W tym stanie zawartość wody w tkankach jest zbyt niska, by organizm był w stanie funkcjonować prawidłowo. Skutkiem tego są zaburzenia w działaniu narządów wewnętrznych oraz zakłócenia procesów życiowych. Taki stan stwarza szczególne zagrożenie dla osób starszych, małych dzieci oraz niemowląt. Nieleczone odwodnienie może doprowadzić nawet do śmierci człowieka.

Przyczyny odwodnienia
Istnieje wiele różnych czynników mających wpływ na powstanie odwodnienia organizmu. Niektóre z nich wywołują odwodnienie szybciej od innych. Jedną z najczęstszych przyczyn zbytniej utraty wody z organizmu jest biegunka. W sytuacji, gdy obfita biegunka utrzymuje się dłużej niż kilka dni, to ryzyko odwodnienia organizmu rośnie bardzo szybko. Statystycznie, każdego roku na całym świecie ponad 4 miliony dzieci umiera na skutek odwodnienia powodowanego biegunką.

Intensywny ubytek wody z organizmu może być również wywołany przez wymioty, niezależnie od ich przyczyny. Przy wymiotach krótkotrwałych ryzyko odwodnienia jest niewielkie, jednak w przypadku gdy nabierają one intensywnego i długotrwałego charakteru, zagrożenie odwodnieniem znacznie wzrasta. W takich przypadkach istotne jest właściwe uzupełnianie utraconych płynów poprzez częste ich przyjmowanie w małych ilościach. Czasami konieczne jest stosowanie specjalnych płynów zawierających glukozę i elektrolity, a w skrajnych przypadkach zaleca się podawanie płynów drogą dożylną (z wykorzystaniem kroplówki).

Organizm traci wodę także za pośrednictwem potu. Intensywny wysiłek fizyczny, zwłaszcza w gorącym i wilgotnym otoczeniu, może być przyczyną intensywnej utraty wody. Dlatego też przy długotrwałej aktywności fizycznej należy koniecznie uzupełniać płyny. W przeciwnym razie może dojść do odwodnienia. Wysiłek fizyczny i warunki otoczenia to nie jedyne przyczyny pocenia się. Nadmierna potliwość w wielu przypadkach wywołana jest przez choroby, których objawem jest gorączka, gdyż reakcją organizmu na wzrost temperatury ciała jest wydzielanie potu.

Przypadki odwodnienia organizmu są częściej odnotowywane wśród ludzi chorujących na cukrzycę, szczególnie gdy jest ona nieleczona lub jeszcze niezdiagnozowana. Wysoki poziom cukru we krwi sprawia, że organizm jest zmuszony do wydalania go poprzez układ moczowy, co prowadzi do częstego oddawania moczu oraz wzrostu pragnienia. Bardzo często odwodnienie organizmu występuje u osób ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 (insulinozależną).
Również przedawkowanie leków może wywoływać odwonienie. W szczególności mowa tutaj o lekach o działaniu moczopędnym, zwiększającym ilość oddawanego moczu. Długotrwałe stosowanie tego typu substancji zwiększa ryzyko nadmiernej utraty płynów, czego skutkiem jest odwodnienie organizmu. Wyjątkowo groźne jest przyjmowanie wysokich dawek środków moczopędnych bez konsultacji i nadzoru lekarza.

Przeciwdziałanie odwodnieniu
W związku, z tym że istnieje wiele różnych czynników mających wpływ na powstanie odwodnienia organizmu, zapobieganie nadmiernej utracie płynów wymaga wielotorowego podejścia do tego problemu. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na warunki, w których przebywamy i dopasować do nich swoją aktywność. Konieczne też jest unikanie intensywnego wysiłku fizycznego w wysokiej temperaturze, chodzi tu głównie o miejsca nieocienione. Jeżeli już musimy działać w takich warunkach, to koniecznością to trzeba pamiętać o częstym uzupełnianiu płynów i zapewnieniu sobie odpowiedniego ich zapasu oraz regularnych przerwach, najlepiej w zacienionych miejscach. Kolejna istotna sprawa to reagowanie na wszelkie niepokojące objawy pojawiające się po lub w czasie wysiłku fizycznego jak np. nagłe osłabienie, nudności czy zwiększone pragnienie. W przestrzeniach zamkniętych warto zadbać o obniżenie temperatury poprzez stosowanie klimatyzacji lub innych urządzeń schładzających powietrze.

Ważnym czynnikiem, na który należy zwrócić uwagę, jest również wiek danej osoby. Małe dzieci oraz ludzie starsi są szczególnie narażeni na odwodnienie organizmu. W czasie upalnych dni istotne jest dopasowanie aktywności do swojego wieku, a także sprawdzanie stanu tych osób i przypominanie o regularnym uzupełnianiu płynów, nawet gdy przebywają one w domu.

Leczenie odwodnienia
Wszystkie metody odwonienia organizmu uwarunkowane są stanem, w jakim znajduje się osoba odwodniona. Wszystkie przypadki wymagają jednak uniemożliwienia dalszej utraty płynów z organizmu. Dokonać tego można poprzez odpowiednią reakcję na przyczynę tych ubytków np. podanie leków na biegunkę, jeżeli to ona jest przyczyną odwodnienia. Wskazane jest też podanie wody do picia w małych ilościach przy krótkich odstępach czasowych. W wielu przypadkach konieczne jest zastosowanie doustnej terapii nawadniającej, czyli tzw. metody ORS (z ang. Oral Rehydration Salts), która polega na podaniu wody, chlorku sodu, chlorku potasu, cytrynianu sodu i glukozy zestawionych w odpowiednich proporcjach.

Jeżeli osoba odwodniona nie jest w stanie przyjmować żadnych substancji drogą ustną, to niezbędne jest dożylne uzupełnienie płynów poprzez infuzję dożylną wody i elektrolitów. Przy stosowaniu terapii dożylnej istotne jest badanie stężenia elektrolitów w osoczu osoby odwodnionej. W skrajnych przypadkach, kiedy ubytek płynów stwarza zagrożenie dla funkcji życiowych, konieczne jest umieszczenie pacjenta na oddziale intensywnej terapii.

Podsumowanie
Trzeba pamiętać o tym, że człowiek każdego dnia traci wodę przez oddychanie, pocenie się, wydalanie moczu oraz ruchy jelit. W celu prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest regularne uzupełnianie ubytków płynów w ciągu dnia, przez spożywanie napojów i pokarmów zawierających wodę. Warto również uwzględnić wszelkie czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które przyśpieszają wydalanie wody z organizmu, takie jak: wiek osoby, obecność chorób oraz warunki pogodowe.